Evre maliyet yöntemi, birbirini izleyen ve birbirine bağlı aşamalarda, sürekli olarak ve seri biçimde kitle halinde tek yada birbirine benzer ürün elde edilen işletmelerde, her evrenin giderlerinin ayrı bölümler halinde toplamak ve evrede toplanan gider toplamını, o evrede üretilen birim sayısına bölünerek birim maliyetlerin saptanması esasına dayanır. Bu yöntemde, belli evreye ilişkin maliyetlerin hesaplanması esastır.
Bunun için her evrede, o evredeki birim işlem maliyeti hesaplanmakta, ayrıca önceki evreden devralınan maliyet de hesaba katılarak, o evrenin sonunda üretilen birimlerin toplam maliyeti bulunmaktadır. Bu maliyet sistemini uygulayan alanlar şunlardır: Madencilik, çimento, şeker, tekstil, kimya,elektrik,gaz, lastik, plastik, un değirmenleri vb.
Bu yöntemde, mamul tam ürün haline gelinceye kadar çeşitli gider yerlerinde işlem görür. Mamulün işlem gördüğü bu çeşit gider yerlerinin her biri safha olarak kabul edilir. Örneğin, bir otomobil fabrikasında üretime alınan otomobil, kaporta, motor, elektrik ve boya ayrı ayrı işlem görür. İşte bu üretim işletmesinde, kaporta, motor, elektrik ve boya ayrı safhaları oluşturur.
Evre Maliyet hesaplayabilmek için Miktar hareketlerine ve Maliyetler hakkında bilgilere ihtiyaç vardır. Evre maliyeti uygulamasında her aşama için sırasıyla
- Miktar sağlaması yapılır
- Eşdeğer üretim miktarı hesaplanır
- Eşdeğer birim maliyetler bulunur
- Tamamlanan yarı mamul ve mamul maliyetleri saptanır
- Muhasebe kayıtları yapılır.
1-Miktar Hareketleri :
Her evredeki maliyet hesaplanırken, o evrede ortaya çıkan miktar hareketlerini, yani girdi-çıktı ilişkilerinin bilinmesi gerekir. Bu evrede belirli bir dönemde üretime alınan birim sayısı ile, üretimden çıkan birim sayısının (fire yarı mamul dahil) birbirine eşit olması gerekir. Bu nedenle gerek üretimin başında gerekse üretiminin sonunda üretime giren ve çıkan miktarların ölçümlenmesi gerekir.
Bir ay içerisinde üretime giren miktarla, üretimden çıkan miktarın toplam olarak birbirine eşit olması gerekir.
| Dönem başı yarı mamul stok | Tamamlanıp sonraki safhaya veya mamul stokuna devrolunan miktar |
| Dönem içinde üretimine başlanan veya bir önceki safhadan devralınan | Dönem sonu yarı mamul stokları |
| Fire | |
| Üretime giren toplam miktar | = Üretimden çıkan toplam miktar |
2-Eşdeğer Ürün Miktarının Hesaplanması :
Bir safhada üretimi henüz tam olarak tamamlanmamış yarı mamullerin, tam ürün cinsinden ifade edilmesine eşdeğer ürün miktarı veya eşdeğer birim sayısı denmektedir. Henüz tamamlanmamış ürünlerin, tamamlanmış ürün olarak değerini bulmak için işlenme derecelerinin bilinmesi gerekir. Yarı Mamullerin
Eşdeğer Ürün Miktarı = Yarı Mamul Miktarı x Tamamlanma Derecesi
Örneğin % 50 tamamlanmış 1000 birim yarı mamulün mamul tüürnden eşdeğer birimi 1000 birim x 0,50 = 500’dür. Maliyet yönünden ise % 50 tamamlanmış 1000 birim yarımamul için katlanılan maliyetler tamamlanmış 500 birim mamul için katlanılan maliyetlere eşittir.
Bu yöntemde eşdeğer ürünler miktarının hesaplanmak kolay bir iş değildir. Çünkü 3 grup ürünün eşdeğer ürün miktarının hesaplanması gerekir.
- Dönem başı yarı mamul stoklarının eşdeğer ürün miktarı
- Dönem içinde üretime alınıp tamamlanmış ürünlerin eşdeğer ürün miktarı
- Dönem sonu yarı mamul stokların eş değer ürün miktarı.
