Bir tanım olarak istatistik; belirsizlik altında bir konuda karar verebilmek amacıyla, ilgilenilen konuya ilişkin verilerin toplanması, düzenlenmesi, özetlenmesi, çözümlenmesi ve sonuçlarının yorumlanmasına yönelik olarak kullanılan yöntemler topluluğu olarak ifade edilebilir. Kısacası veri bilimidir ya da verilerin dilidir.
ÖNEMLİ KAVRAMLAR
Araştırma: İlgilenilen konuya ilişkin sorunların saptanması, çözüm yollarının planlanması, uygulamaya konulması ve sonuçlarının değerlendirilmesine yönelik yapılan çalışmalardır.
Ölçme: Araştırma konusu ile ilgili sayısal değerleri elde etme işlemine ölçme denir.Ölçme başlı başına bir çalışma alanıdır.
Ölçek: Sayısal değerleri elde etmek için kullanılan araç ya da gereçlere ölçek ya da ölçü denir. Ölçek türleri;
- Sınıflamaya dayalı (Nominal) Ölçek: Cinsiyet (E,K) ,Sektör (Otomotiv, İmalat, Tarım, Maden…) , Medeni durum.
- Sıralamaya dayalı (Ordinal) Ölçek: Ünvanlar, Rütbeler, Sınıflar
- Aralıklı (Interval) Ölçek: Başlangıç ve bitiş noktası vardır. Geçme notları, sıcaklık ölçüleri , zeka ölçekleri.
- Orana dayalı (Ratio) Ölçek: Sabit bir başlangıç noktası vardır. Hacim ve ağırlık ölçüleri, uzaklık ölçüleri.
Kitle (Yığın, Anakütle): Araştırma kapsamına giren, aynı özellikleri taşıyan birimlerin ya da bireylerin oluşturduğu topluluğa Kitle denir. Kitlenin büyüklüğü araştırmanın özelliğine göre değişir.
Örneklem ve Örnekleme: Bir kitleden, belirli yöntemler kullanılarak seçilen aynı özellikleri taşıyan bir kısım bireyin oluşturduğu topluluğa Örneklem denir.
Örneklem seçmek için kullanılan yöntemler topluluğu ise Örnekleme olarak adlandırılır.
Örnekleme yöntemleri en genel şekliyle, Olasılığa Bağlı ve Olasılığa Bağlı Olmayan olarak 2 grupta toplanabilir.
Olasılığa Bağlı Bazı Örnekleme Yöntemleri: Basit Rasgele Örnekleme, Tabakalı Örnekleme, Sistematik Örnekleme, Küme Örneklemesi; Sıralı Küme Örneklemesi.
Olasılığa Bağlı Olmayan Bazı Örnekleme Yöntemleri: Kota Örneklemesi, Kartopu Örneklemesi, Uzman Örneklemesi.
Tam Sayım: Bir araştırma kapsamında, kitledeki tüm birimlerine ulaşılarak istenen bilginin elde edilmesi işlemidir. Bunun yapılabilmesi için incelenecek kitlenin büyüklüğünün, belirlenen maliyet ve zaman gibi kısıtlara uygun olması gerekir.
Gözlem ya da Denek: Kitle ya da örneklemde yer alan her birime Gözlem ya da Denek denir. Gözlem ya da denek sayısı aşağıdaki biçimde simgeleştirilmektedir.
Kitledeki gözlem sayısı: N
Örneklemdeki gözlem sayısı: n
Parametre ve İstatistik: Kitle özelliklerinin sayısal değerlerine Parametre denir. Araştırma kitle yerine örneklem üzerinde uygulanıyorsa, parametre değerleri tahmin edilir. Bu durumda, örneklemden elde edilen sayısal değerlere İstatistik denir.
Değişken: Nicel (Kantitatif) ya da nitel (kalitatif) anlamda bir özellik ya da karakterde belirgin olarak görülen farklılık, Değişken ile gösterilebilir. Bir değişken, denekten deneğe değişebilir.
Değişkenlere karşılık gelen denek ya da gözlem değerlerine de Veri denir. Veriler, tek değişkenli, çift değişkenli ya da çok değişkenli olarak da kullanılabilir.
Değişkenler; Nicel ve Nitel değişkenler olarak sınıflandırılabilir. Örneğin; cinsiyet, medeni durum, ülkeler gibi değişkenler nitel değişkenlerdir. İhracat miktarı, öğrenci sayısı, TÜFE Endeksi gibi değişkenler ise nicel değişkenlerdir.
Değişkenler; Sürekli ve Kesikli değişkenler olarak sınıflandırılabilir.
Sürekli Değişken: Değişkenler ölçülerek ya da sıralanarak elde edilir. İki ölçüm arası sonsuz sayıda noktaya bölünebilir. Aralık biçiminde ifade edilebilirler. Örneğin; boy uzunluğu, kilo, gelir, fiyat.
Kesikli Değişken: Ölçümler 0, 1, 2 gibi kesin değerler alır. Ara değerler söz konusu değildir. Nitel değişkenler, genellikle kesikli değişkenlerdir. Örneğin; cinsiyet, yazı-tura, ülke kodları, şirket türü.
